اروپا توافق کرد و به خانه اول بازگشت

به گزارش «تابناک»، این دور از نشست برای اتحادیه، شاید حکم مرگ و زندگی داشت. سران هفده کشور به شکل خلاصه توافق کردند که:

ـ کمک‌های مالی به جای آنکه به دولت‌ها واگذار شود و به بدهی دولت‌ها دامن بزند، مستقیم در اختیار بانک‌ها قرار گرفته تا از این راه، بانک‌ها بدون فشار بر دولت‌ها و انبار کردن بدهی مالی بر دوش دولت‌ها، خود به حرکت برای حل بحران اقدام کنند.

 ـ وجه کمک‌های مالی در «مسیری قابل انعطاف و کارآمد» مورد استفاده قرار بگیرد تا به ثبات بازار کشورهای اروپا کمک کند.

ـ به دولت‌ها اجازه داده شود هر کجا که لازم بود، دست به اصلاح اقتصادی بزنند و این امر مسلتزم برنامه‌ریزی و طرح‌ریزی‌های اساسی و دقیق نباشد.

ـ کشور‌ها متعهد شدند که حکومت‌ها، بودجه و ارز خود را در مسیر یک اتحادیه اقتصادی منسجم‌تر به یکدیگر نزدیک سازند.

برای دیدن متن کامل توافقنامه اینجا را کلیک کنید.

نگاهی دقیق‌تر به آنچه اروپا به آن رسید

شاید مهمترین دستاورد این نشست، رسیدن به احتمال راه اندازی ESM (مکانیزم ثبات اروپا) بود که اجازه اختصاص کمک‌ها به شکل مستقیم به بانک‌ها را می‌دهد. مهمترین امتیاز این طرح این است که بدهی مستقیم بر دوش دولت‌ها قرار نمی‌گیرد که هم از جنبه واقعی و هم از جنبه روانی به بحث بحران دامن بزند. اما:

نخست: طرح ESM عملا از طریق بانک مرکزی اروپا قابل اجراست. از آنجایی که سرمایه گذاری مستقیم بانک مرکزی اروپا در هر یک از بانک‌های اروپایی به شدت محدود به گرفتن شرایط خاص است، این اقدام عملا در سطح پایینی از احتمال قرار دارد. نخستین این شرایط، ایجاد سازوکار نظارتی متمرکز است که بر پایه آن، دولت باید همه یا بیشتر اختیارات خود را در این حوزه به بانک مرکزی واگذارد. دومین شرایط، پذیرش قوانین کمک‌های مالی است که به شکل رسمی از طریق یک یادداشت تفاهم بایستی صورت بگیرد و خود به بخش‌های تعیین شده اختصاص می‌یابد.

سرانجام بنا بر توافقات امشب، ESM و کمک‌های آن تنها زمانی مقدور خواهد بود که این سازوکار تنظیمی متمرکز به وجود آید که شورای اروپا قرار است تا پایان ۲۰۱۲ به این امر اقدام کند.

بنا بر توافقات کمک‌های ESM برای نجات اروپا محدود به رقم پانصد میلیار دلار شده است. این رقمی است که تنها روی کاغذ می‌تواند به نجات اروپا منجر شود. برای فهمیدن چرایی این امر بگذارید فرض کنیم اولا این رقم به شکل کامل و آن گونه که توافق شده تخصیص یابد. همچنین فرض کنیم که صد میلیارد از آن تاکنون به بانک‌های اسپانیا اختصاص یافته ـ چیزی که اسپانیا از یک هفته پیش از نشست آن را فریاد کرده. ایرلند، یونان، پرتغال، ایتالیا و سایر بانک‌های اروپایی به‌‌ همان اندازه خواهان نصیب بردن از این رقم هستند ـ کما اینکه نخست وزیر ایرلند به قدری در نشست در این خصوص تذکر داده که رسما رهبران یادآور شدند که درخواست این کشور مد نظر واقع می‌شود.

در این شرایط، دست کم دویست میلیارد از این رقم بایستی به بانک‌ها تعلق گیرد و تنها عملا سیصد میلیارد دلار برای نجات کل اروپا از بحران باقی خواهد ماند، در حالی که تحلیلگران بر این باورند نزدیک دو تریلیون دلار باید صرف شود تا اروپا از بحران به شکل کامل بیرون آید.

دوم: بنا به توافقات دومین جنبه مهم نشست امروز و دیروز، این است که ESM از طریق سرمایه گذاری و معاملات در بازارهای اولیه یا ثانویه اقدام به جلوگیری از تسری بحران کند. خب این اتفاق جدیدی نیست و تا همین جا نیز بسیاری از کشور‌ها به ویژه آلمان به این امر اقدام کرده‌اند.

جالب آنکه این سرمایه گذاری نیز از محل‌‌ همان پانصد میلیارد دلار اختصاص می‌یابد، نه منبعی دیگر، که حتی اگر فرض شود که این پانصد میلیارد دلار قابل اختصاص باشد، برای حفظ و نجات بانک‌ها و اروپا به هیچ وجه تکافو نخواهد کرد. از سویی، از آنجایی که طرح ESM تنها از مسیر بانک مرکزی اروپا می‌تواند اجرایی شود، بار‌ها و بار‌ها دولت‌ها و حتی خود بانک مرکزی از آن خودداری کرده‌اند، زیرا سازوکارهای نظارتی که در این میان، لازم است به مراتب دست و پاگیر‌تر از بدهی مستقیم دولت‌هاست.

اروپا به نتیجه رسید و به خانه اول بازگشت

در پایان باید اذعان کرد که اروپا به یک توافق دست یافت و رسیدن به توافق، بهتر از عدم توافق بود؛ اما باید گفت که هنوز هیچ راهکاری برای خروج از بحران به شکل اساسی به دست داده نشده.

نکته‌ای که باید به آن توجه داشت، این که اقتصاد ایتالیا و اسپانیا اکنون در اواسط مسیر یک فروپاشی جدی در حوزه سرمایه گذاری و مصرف است و این توافق نمی‌تواند از این فروپاشی جلوگیری کند، زیرا وضعیت این کشور‌ها اکنون به گونه‌ای است که تقریبا نخواهند توانست هیچ یک از شرایط لازم برای دریافت کمک از مسیر طرح ESM را به دست آورند و این به معنای آن است که اروپا به خانه اول بازگشته است. به باور تحلیلگران، پیش و پس از نشست، اگر کار جدی برای جلوگیری از سقوط اقتصادی ایتالیا و اسپانیا صورت نگرفته باشد، همه این توافقات بیهوده است.

هرچند این نشست در پایان آن می‌تواند یک پیروزی برای ایتالیا و اسپانیا تلقی شود ـ نهم جولای نخستین کمک‌ها به بانک‌های اسپانیا تعلق خواهد گرفت و ایتالیا نیز دستش برای تنظیم بازاهای خود باز گذاشته شد ـ اما در ‌پایان آینده ESM بسیار مبهم به نظر می‌رسد.

اکنون مرکل باید تقاص این توافقاتی را پس بدهد که در عمل بسیار دشوار و دیررس هستند. رسانه‌های آلمان با توجه به مواضع سخت وی پیش از نشست و آنچه وی اکنون به آن تن داده، انتقادات بسیاری را از هم‌اکنون متوجه وی کرده‌اند. هرچند وی همه تلاشش را برای توافقی منسجم، روشن و بازگشت ناپذیر با پرهیز از دوطرفه سازی بدهی‌ها انجام داد، اما سرانجام به ایجاد شرایط سفت و سخت در طرح ESM رأی داد تا پای خود را کمی از گلیم اروپا بیرون بکشد.