کلیات
ضربآهنگ، ریتم یا ایقاع، به معنی توالی ضربههای آهنگ که برای موزون کردن نوای موسیقی به کار میرود. به عبارت دیگر تکرار پیدرپی یک حرکت پایدار در زمان مشخص را در موسیقی وزن یا ریتم مینامند.
ریتم
ایقاع (ریتم) (rhythm)، در لغت به معنی افکندن و در موسیقی به معنای هماهنگ ساختن آوازهاست. توالی و تناوب منظم دو امر متقابل از قبیل حرکت و سکون، صدا و سکوت، فشار و نرمش و مانند آنها که در نتیجه آن نظمی در کل اثر هنری به وجود آید.
معنای اصطلاحی
ریتم در اصطلاح ادبی، تربیب متوالی هجاهای بلند و کوتاه در یک مصراع شعر یا سطری از نثر است که نظمی در کل اثر میآفریند؛ از این نظر ایقاع از ارکان اساسی اثر ادبی، یا هنری به ویژه شعر و نثر است؛ آنچنانکه لازمه زندگی است. ضربان قلب، گردش شب و روز و... بیانگر آن است که ضرباهنگ بخشی از زندگی انسانهاست. شاعر و نویسنده از رهگذر ضرباهنگها با شوری که میآفریند و فضای مساعدی که ایجاد میکند، خواننده را در درک کلام و دریافت مفهموم یاری میبخشد.
ضرباهنگ
ضرباهنگ در شعر براساس الگوهای وزنی متداول در هر زبان به وجود میآید.
ایقاع در عروض
در واقع منظور از ایقاع در عروض همان وزن شعر است. ریتم حاصل تکرار و ترتیب الگوی وزن است.
کاربرد آگاهانه ایقاع
کاربرد دقیق و آگاهانه ایقاع میتواند در بیان مقصود و ایجاد فضای مناسبتر برای فهم ک لام مؤثر باشد؛
نمونهها
ــ بهعنوان مثال در این شعر شاعر با به کار بردن وزن پر تحرک، جنبش بهار و صدای دف و طبل را اینگونه القا میکند:
به دلم از جنبش فروردین هوس آن طرفه نگار آمد ••• بزنای مطرب بزنای مطرب که زمستان رفت و بهار آمد
(مهدی حمیدی شیرازی)
ــ شاعر دیگری با به کاربردن این بحر محزون و آرام، فضای غمانگیزی برای شعر خود پدید میآورد:
شب آمد و دلِ تنگم هوای خانه گرفت ••• دوباره گریه بیطاقتم بهانه گرفت
(هوشنگ ابتهاج)
بیان یک نکته
ذکر این نکته نیز شایان ذکر است که برای ایجاد فضای عاطفی مناسب تنها انتخاب وزن مناسب کافی نیست؛ وزن بهتنهایی عامل فضاسازی نیست؛ به عنوان مثال در شاهنامه با وجود اینکه وزن واحد است، اما لحظههای سرور و پیروزی، جنگ و پیکار، مرگ و غم و شکست و پیروزی به شیوه استادانهای پرداخته شده است؛ بهطوریکه القای عاطفی مناسب خود را دارد.
ریتم در نثر
ریتم تنها مختص به شعر نیست؛ بلکه در نثر و شعر آزاد نیز از گذر ترتیب طبیعی کلام شکل میگیرد. از شیوههای ایجاد ضرباهنگ در نثر کاربرد سجع است. از نثرهای خواجه عبدالله انصاری و گلستان سعدی میتوان بهعنوان نثر ریتمیک نام برد. ضرباهنگ در نثر از آزادی بیشتری برخوردار است؛ زیرا لازم نیست جملههای نثر در الگوی وزنی معینی جا داده شود.
شیوههای ایجاد ضرباهنگ
نویسنده داستان و نمایشنامه از شیوههای ایجاد ضرباهنگ برای القای حرکت و سکون، غم و شادی، خشم و مهر و... استفاده میکند. از مهمترین شیوهها در نثر، آهنگ افتان و آهنگ خیزان است.
آهنگ افتان
در آهنگ افتان در هر رکن، فشار تلفظ بر هجای نخستین واقع میشود.
آهنگ خیزان
آهنگ خیزان آن است که در هر رکن فشار تلفظ بر آخرین هجا واقع میشود و در نتیجه آهنگ از کوتاهی و زیری به بلندی گرایش مییابد.
مععیارهای سنجش بلاغت
انتخاب صحیح ریتم و کاربرد مناسب ضرباهنگ، از جمله معیارهایی است که برای سنجش بلاغت به کار میرود. برای یک موضوع غمانگیز مثلاً مرثیه باید از ریتم کُند و غمگین استفاده کرد؛ درحالیکه:
نمونهها
ــ خاقانی در مرثیهای از وزن «مفعول مفاعلن فعولن» استفاده کرده که وزنی ضربی و شاد است:ای قبله جان کجات جویم ••• جانی و به جان هوات جویم
ــ و یا وقار شیرازی برای زلزلهای این شعر را با کلماتی غمانگیز، اما در وزنی شاد به کار برده و در نتیجه متهم شده که شعر او از روری عاطفه و قلبی نیست:
دل درهم و خاطر به غم و سینه به تاب است ••• شهری به خروش است و جهانی به عذاب است
ــ، اما این مرثیه از قطران تبریزی ریتم مناسب دارد:
بود محال تو را داشتن امید محالبه عالمی که نباشد هرگز بر یک حال
ــ در هر صورت ریتم تنها عامل فضاسازی نیست؛ اگرچه از مهمترین عوامل آن محسوب میشود. نمونهای از نثر خواجه عبدالله انصاری:
الهی اگر طاعت بسی ندارم، در هر دو جهان جز تو کسی ندارم
الهی تا با تو آشنا شدم از خلق جدا شدم و در هر دو
جهان شیدا شدم، نهان بود و پیدا شدم.
ریتم؛
سگ بند یکی از قطعات موسیقی بهنام باندی خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۹۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۲
ریتم
گل آفتاب گردون نخستین و یکی از پرمخاطبترین آهنگهای گروه آرین است. اجرای زنده این قطعه را در زمانی که محمدرضا گلزار هنوز عضو این گروه بود، میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۴۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۸
ریتم
محسن زندی ملقب به معین زد، خواننده پاپ که همواره به علت نحوه خوانندگیاش سوژه رسانهها بوده، اینبار با اجرای عجیبش در کنسرت در فضای مجازی سوژه شده است. عدهای از کاربران با انتشار این ویدئو تحریر هلیکوپتری این خواننده را سوژه کردند. این بخش و رفتار عجیب این خواننده پاپ را میبینید.
کد خبر: ۱۲۲۰۳۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۸
ریتم
حال منو خوب کن قطعهای از بابک جهانبخش خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۰۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۱
ریتم
دوست دارم قطعهای از بابک جهانبخش خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۰۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۰
ریتم؛
کوه یخ قطعهای از فرزاد فرزین خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۰۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۹
ریتم؛
من دوسِت دارم یکی از قطعات رضا صادقی خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۰۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۸
ریتم؛
قاف قطعهای از علیرضا طلیسچی خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۰۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۱
ریتم؛
سلام علیکم قطعهای از امید حاجیلی خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۹۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
ریتم
یک اجرای زنده از قطعه پروانگی که نیما مسیحا برای فیلم دستهای آلوده نام خوانده بود را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۹۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
ریتم
بخند قطعهای از رضا صادقی خواننده موسیقی پاپ است. اجرای زنده این آهنگ را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۹۴۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۵
ریتم؛
همسفر قطعهای از محمد علیزاده خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۴
ریتم؛
آهنگ دو نفره قطعهای از فرزاد فرزین خواننده پاپ است. موزیک ویدیوی این قطعه که برای فیلمی به همین نام است را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۲
ریتم؛
چشمای مستت، قطعهای از امید حاجیلی خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۱
ریتم
در دهههای هفتاد و هشتاد، موجی از خوانندگان پاپ به صحنه آمدند تا صدایی به شدت شبیه شماری از خوانندگان لس آنجلس پرمخاطب داشته باشند و این موج آنقدر وسیع شد که این شایعه را در پی داشت که این حرکتی سازماندهی شده برای جایگزینی نسخه داخلی است؛ شایعهای که هیچ گاه به اثبات نرسید. هرچند این موج فروکش کرده، همچنان رگههایی از آن در موسیقی پاپ ایرانی دیده میشود و در مواردی برخی تعمدی برای جذب مخاطب کپی میکنند و کپی بودنشان را پنهان نمیکنند. هفت خوانندگی داخلی که صدایشان یا برخی آثار پرطرفدارشان کپی لس آنجلسیها بود را به انتخاب برترینها میبینید و با آثارشان آشنا میشوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۲۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۷
ریتم
یک چهار نوازی فوق العاده تار، قومشه، دایره و دهل را در چارچوب موسیقی خراسان با محوریت علی قمصری آهنگساز و نوازنده تار میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۱۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۰
ریتم؛
خونه بهار قطعهای از علیرضا پوراستاد خواننده موسیقی پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۱۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۹
ریتم؛
مسکن قطعهای از مسعود صادقلو خواننده موسیقی پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۸۱۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۸
ریتم
ویدیویی از یک نوازنده پیانو منتشر شده که با وجود معلولیت از ناحیه هر دو مچ دست و نداشتن انگشت، پیانو مینوازد! این نوازنده والس بهار فردریک شوپن و اجرای شگفت انگیز آن را میبینید.
کد خبر: ۱۲۱۷۴۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۳
ریتم؛
نفس قطعهای از رضا صادقی خواننده موسیقی پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۱۷۳۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۵