کلیات
خلیجفارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیجفارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید.
نام تاریخی
نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت خلیجفارس یا دریای پارس بودهاست. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، «خلیجفارس» است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام خلیج ایران (خلیجفارس) برای این خلیج استفاده میکند.
زمین شناسی
زمینشناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیجفارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیجفارس در آغاز، بسیار پهناور بوده بهطوریکه تا اواخر دوره سوم زمینشناسی بیشتر جلگههای برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوههای زاگرس در زیر آب بودهاند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آبوهوای زمین سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچالهای کوهستانی گسترش یافتهاند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوسها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوسها و دریاها در طی این دوران پایین رفتهاست (بهطور میانگین ۱۲۰ متر).
در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیجفارس میشناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن میریخته و در عمیقترین بخشهای آن، دریاچهها و برکههایی وجود داشتهاند؛ برخی بررسیها نشان میدهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفتهاست.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن آب اقیانوسها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس میشناسیم، جاری شده و بهتدریج، به شکلی که امروز میبینیم درآمده است. گمانهزنیهایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیجفارس محل شکلگیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفتهاست.
جغرافیا
خلیجفارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیجفارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیجفارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید.
خلیجفارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیجفارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیجفارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیجفارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.
طول خلیجفارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریضترین بخش خلیجفارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیقترین نقطه خلیجفارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمقترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیجفارس وجود دارند.
آب وهوا
آب و هوای خلیجفارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آبهای وارده میشود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شدهاست. در عین شوری زیاد آب خلیجفارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است.
آبهای شیرینی که وارد خلیجفارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است. رودخانههای اروندرود، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناببزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیجفارس میریزند که بیشتر سرچشمههای آنها در کوههای زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آبهای ورودی به خلیجفارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شدهاست. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیجفارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریانهای زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتیمتر در ثانیهاست.
شوری بیشتر خلیجفارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیجفارس میشود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است بهطوریکه در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتیمتر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است.
نام خلیجفارس
خلیجفارس و مترادفهای آن در سایر زبانها، اصیلترین نام و نامی است بر جای مانده از کهنترین منابع، که از سدههای پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبانها و ادبیات جهانی استفاده شدهاست و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ. نامهای ایران ـ. و معادلهای آن در سایر زبانها گره خوردهاست. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیجفارس و بحر فارس نامیده شدهاست با این حال، این نامگذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملیگرایان عرب مورد چالش واقع شدهاست.
در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیجفارس یا علت تحریف نام خلیجفارس اظهار نظرهای مستندی داشتهاند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیجفارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیجفارس و دریای پارس جمعآوری شدهاست.
جزایر ایرانی خلیجفارس
از میان جزایر خلیجفارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار میگیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیجفارس به عنوان زیستگاه مرجانهای دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاکپشتها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.
اهمیت خلیجفارس
خلیجفارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز ارتباطی بین این سه قارهاست و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرتهای جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بودهاست. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیجفارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب میشود.
بزرگترین عامل اهمیت خلیجفارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است بهطوریکه این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهادهاند. خلیجفارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیجفارس تأمین میشود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش مییابد. نفت تولید شده در حوزه خلیجفارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیجفارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاهها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیجفارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای دادهاست.
همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیجفارس وجود دارد که از آنها میتوان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
اهمیت نظامی-راهبردی
از منظر نظامی، وجود پایگاههای نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیجفارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آبهای خلیجفارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیجفارس را نمایان میسازد. جنگ نفتکشها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیجفارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیجفارس بهطور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیجفارس و جنگ عراق آشکار شد.
بارش باران تا اوایل هفته آینده در ایران ادامه دارد.
کد خبر: ۱۲۳۷۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۵
کد خبر: ۱۲۳۶۸۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۳
نبض خبر
«جزایر سه گانه در ورودی خلیج فارس بوده، از نظر نظامی توانایی تاثیر مستقیم دارند و اگر بخواهیم اهمیت راهبردی این جزایر را بدانیم، باید بگوییم روی شاهراه انتقال انرژی قرار دارند... حضور مهاجران و تجار ایرانی در کشورهای خلیج فارس باعث نفوذ ایران در این کشورها شده و باید آنها را از این مناطق بیرون کرد...؛ علا النشوع، کارشناس نظامی شبکه 9 عربی درباره ایران است»؛ اینها بخشی از مواضع علا النشوع کارشناس نظامی ضد ایرانی شبکه 9 عربی درباره ایران است؛ مواضعی که نشان میدهد برخی با چه خشمی به موقعیت کلیدی ایران مینگرند. این ویدیو را میبینید.
کد خبر: ۱۲۳۶۴۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۰
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان با تاکید بر هشدار سطح نارنجی دریایی در استان گفت: دریا طی روزهای پنجشنبه و جمعه هفته جاری توفانی میشود که باید دریانوردان، صیادان و آبزی پروان ضمن خودداری از رفتن به دریا، مراقبتهای لازم را درنظر داشته باشند.
کد خبر: ۱۲۳۶۱۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۹
بندر شهید بهشتی به عنوان دومین بندر مهم چابهار در سال ۶۱ با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس (جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران) و با تاکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس شروع به احداث کرد. این بندر در زمان جنگ تحمیلی به دلیل واقع شدن در کرانه دریای عمان و دوری از مرکز بحران نقش مهمی در صادرات ایفا نموده است./ امیرحسین نظری
کد خبر: ۱۲۳۵۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان از نجات جان ۲۹ دریانورد قرار گرفته در وضعیتهای اضطراری عمومی و پیچیده شرایط نامساعد جوی و دریایی ۲۴ ساعت گذشته در آبهای این استان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۳۵۲۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۳
معاون نیروی دریایی سپاه از جدیت در طرح مسکونیسازی برخی از جزایر ایرانی در خلیج فارس خبر داد.
کد خبر: ۱۲۳۴۹۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۲
« خلیج فارس در ۲۰ سال گذشته ۱.۵ برابر شورتر شده و فروپاشی، تنوع زیستی منطقه را در آغوش میکشد». این سخنان معاون اسبق سازمان حفاظت محیط زیست است.
کد خبر: ۱۲۳۴۹۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۲
فرمانده نیروی دریایی ارتش گفت: ناوگروههای نیروی دریایی ارتش در آبهای دور دست در حال اسکورت کشتیهای تجاری و نفتکشها هستند و امنیت شاهرگ اقتصادی کشور برقرار است.
کد خبر: ۱۲۳۴۷۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۱
وقایع اتفاقیه
در هر نقشه تاریخی که بنگرید، نام خلیج فارس به زبانهای مختلف بر آن نقش بسته است. در این ویدیو شماری از نقشههای تاریخی مرور شده که تاریخ کهن این نام و حاکمیت تاریخی ایران بر این آبها را یادآور میشود.
کد خبر: ۱۲۳۴۷۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
مراسم گرامیداشت روز ملی خلیج فارس، ظهر دوشنبه (۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۳) با رژه شناورهای مردمی و نظامی در سواحل خلیج فارس در بوشهر برگزار شد. تصاویری از رژه شناورهای مردمی و نظامی در سواحل خلیج فارس را مشاهده کنید. /همشهری آنلاین
کد خبر: ۱۲۳۴۷۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
فرمانده نیروی دریایی سپاه گفت: امروز راهبرد ایران در خلیج فارس صلح، امنیت، برادری و دوستی است. ما دنبال برقراری امنیت در تنگه هرمز هستیم.
کد خبر: ۱۲۳۴۷۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
در تقویم رسمی ایران، دهم اردیبهشتماه روز خلیجفارس و یادمان اخراج پرتغالیها از این خطه آبی رنگ است. / همشهری آنلاین
کد خبر: ۱۲۳۴۷۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
به مناسبت روز ملی خلیج فارس
دهم اردیبهشت سالروز بیرونراندن و اخراج استکبار جهانی به سرکردگی پرتغالیها از جزایر دریای پارس ازسوی سرداران ایرانی است که بهعنوان روز ملی خلیجفارس نامگذاری شده است. خلیجفارس و سواحل آن معادنی سرشار از نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهایی همچون کویت، عربستان و اماراتمتحده عربی است. به همین دلیل، منطقهای مهم و راهبردی است.
کد خبر: ۱۲۳۴۶۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
امیر سرتیپ آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به مناسبت ۱۰ اردیبهشت ماه "روز ملی خلیج فارس " پیامی صادر کرد.
خبرگزاری میزان - به گزارش وزارت دفاع، متن این پیام به شرح زیر است:
کد خبر: ۱۲۳۴۶۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
تصاویری از بازدید رهبر انقلاب از مانور شهادت درسال ۱۳۶۶ را مشاهده می کنید.
کد خبر: ۱۲۳۴۶۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
همراه اول به مناسبت روز ملی خلیجفارس، بستههای پرتخفیف مکالمه ارائه میدهد.
کد خبر: ۱۲۳۴۶۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۰
شهرستان بندر خمیر یکی از شهرهای ساحلی استان است که در 95 کیلومتری جنوب غربی بندرعباس قرارگرفته است. منطقه حفاظتشده و تالاب بینالمللی خور خوران، جزیره وارمی، چشمه آبگرم سیاهکش، حوضچه فیروزهای ساوات و ... از جاذبههای طبیعی این شهرستان است. / خبرگزاری میراث آریا
کد خبر: ۱۲۳۳۲۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۰۳
یکی از زیباترین و بکرترین سواحل خلیج فارس در شهر پارسیان استان هرمزگان ساحل «دَستیر» است و با جاذبههای طبیعی زیادی که دارد یکی از مقاصد محبوب گردشگری اما ناشناخته است.
کد خبر: ۱۲۳۳۱۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۰۲
کارشناس سازمان هواشناسی گفت: از فردا (۲۷فروردین) تا پنجشنبه (۳۰فروردین) خلیج فارس ، تنگه هرمز و دریای عمان به سیب وزش بادهای شدید مواج و متلاطم پیش بینی شده است.
کد خبر: ۱۲۳۱۸۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۲۶